Διδάσκων
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Διδακτικά Βιβλία (Εξεταστέα Ύλη) – Εύδοξος
- Ραβάνης Κ., Εισαγωγή στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών, Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών.
- Σκορδούλης Κ., Στεφανίδου Κ., Διδακτική Μεθοδολογία των Φυσικών Επιστημών. Θεωρία και πρακτική, εκδ. Προπομπός.
Προτεινόμενη Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Gerald Holton & Stephen G. Brush, Εισαγωγή στις Έννοιες και τις Θεωρίες της Φυσικής Επιστήμης, εκδ. Gutenberg -Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
Κόκκοτας Π. Β., Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (2 τόμοι), εκδ. Γρηγόρη.
Κολιόπουλος Δ., Θέματα Διδακτικής Φυσικών Επιστημών. Η συγκρότηση της σχολικής γνώσης, εκδ. Μεταίχμιο.
Κουζέλης Γ., Από τον Βιωματικό στον Επιστημονικό Κόσμο, εκδ. Κριτική.
Matthews, M.R., Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες. Ο ρόλος της ιστορίας και της φιλοσοφίας των φυσικών επιστημών στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, εκδ. Επίκεντρο.
Σκορδούλης Κ., Επιστημονική Γνώση, εκδ. Τόπος.
Sutton, Clive, Οι Λέξεις οι Φυσικές Επιστήμες και η Μάθηση, εκδ. Τυπωθήτω.
(συλλογικό), Ανοίγοντας την Επιστήμη στην Κοινωνία. Η διδασκαλία των φυσικών επιστημών στην επιστημονική, πολιτισμική και ηθική της διάσταση, εκδ. University Studio Press.
(συλλογικό), Ιστορία Φιλοσοφία και Διδακτική των Επιστημών, εκδ. Νήσος.
(συλλογικό), Διδακτικές Προσεγγίσεις στις Φυσικές Επιστήμες, Σύγχρονοι προβληματισμοί, εκδ. Τυπωθήτω.
Τσελφές Β., Δοκιμή και Πλάνη. Το εργαστήριο στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, εκδ. Νήσος.
Χαλκιά Κ., Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες, Θεωρητικά ζητήματα, προβληματισμοί, προτάσεις, εκδ. Πατάκη.
Bernard I. Cohen, Η Γέννηση μιας Νέας Φυσικής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Harman M.P., Ενέργεια, Δύναμη και Ύλη, Η εννοιολογική εξέλιξη της φυσικής κατά τον 19ο αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Kragh H., Οι Γενιές των Κβάντων. Μια πολυεπίπεδη ιστορία της φυσικής του 20ού αιώνα, εκδ. Κάτοπτρο.
Powers J., Φιλοσοφία και Νέα Φυσική, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
(συλλογικό), Ζητήματα Θεωρίας των Επιστημών της Φύσης, εκδ. Τόπος.
Εκτενείς Βιβλιογραφίες, Σημειώσεις και Σύνδεσμοι βρίσκονται στη σελίδα του Μαθήματος ΔΦΕ στο e-class.
Περιγαφή Μαθήματος
Περιγραφή του Μαθήματος (ΔΦΕ)
Στόχος του Μαθήματος Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών είναι, κατά πρώτον η σύνδεση θεωρίας της γνώσης, φιλοσοφίας και ιστορίας των επιστημών, με τη διδακτική μεθοδολογία των φυσικών επιστημών. Η θεωρία της διδακτικής παραπέμπει εκ των πραγμάτων στην επιστημολογία. Ποιο είναι το γνωσιοθεωρητικό και επιστημολογικό υπόβαθρο του χειρισμού της πρότερης γνώσης; Ποιοι είναι οι όροι, η βαθύτερη σημασία και οι συνέπειες της ‘μετάβασης’ από τον κόσμο των βιωμάτων στον κόσμο των επιστημονικών εξηγήσεων; Και πώς αναπαράγεται κοινωνικά η επιστημονική γνώση; Εφόσον η γνώση δεν συγκροτείται εν κενώ, η οικοδόμηση της επιστήμης εμπεριέχει πάντοτε το στοιχείο της αναπαραγωγής.
Ορισμένες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις της επιστήμης αντιμετωπίζουν το σώμα γνώσης που συγκροτεί αυτό που ονομάζουμε ‘επιστήμη’, ως δεδομένο, ως ολοκληρωμένο και εξωγενές, οπότε η ευθύνη της εκπαιδευτικής δραστηριότητας περιορίζεται στην μετάδοσή του: μια απλή διαδικασία μεταβίβασης ή διάδοσης. Ωστόσο αυτές οι προσεγγίσεις υποτιμούν το σκέλος της αναπαραγωγής της επιστημονικής γνώσης, το οποίο υπόκειται στους κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας του εκπαιδευτικού μηχανισμού. Παραβλέπεται δηλαδή με το τρόπο αυτό ο διαμορφωτικός χαρακτήρας της εκπαιδευτικής παρέμβασης, η συμμετοχή στην επεξεργασία αυτού του τελικού αποτελέσματος το οποίο θα φέρει τον τίτλο ‘επιστημονική γνώση’. Διαχωρίζεται έτσι κάθε λειτουργία αναπαραγωγής από την συγκρότηση και ανασυγκρότηση της επιστήμης.
Το ‘επιστημολογικό εμπόδιο’ (G.Bachelard), αναφέρεται στην απόκρυψη της ‘ρήξης’ μεταξύ ‘κοινής’ και ‘επιστημονικής’ γνώσης. Η εκπαίδευση καλείται επί της ουσίας να υπερβεί αυτά τα γνωστικά εμπόδια που εν πολλοίς οικοδομούνται μέσα στον σχολικό θεσμό και από εκεί μεταφέρονται στην επιστημονική δραστηριότητα.
Στην θεωρία της διδακτικής ενέχεται μια τετραπλή επιλογή: επιλογή περιεχομένου διδασκαλίας, επιλογή του τρόπου σταδιακής οικοδόμησης των γνώσεων, επιλογή αρχών αξιολόγησης και μια επιλογή των διαδικασιών μάθησης. Αυτές όλες οι επιλογές προϋποθέτουν την επιλογή μιας επιστημολογικής τοποθέτησης. Τι πρέπει να διδάσκεται; Ως τι, δηλαδή ως μέρος ποιας επιστημονικής ενότητας πρέπει να διδάσκεται αυτό που επιλέχθηκε; Πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται αυτό που διδάσκεται ως προς την ‘επιστημονικότητά του’; Θα προβληθεί η διδασκόμενη επιστημονική εξήγηση ως Παράδειγμα (T.Kuhn) και όχι ως ‘αμετάβλητη αληθής γνώση’; Θα έπρεπε -και με ποιον τρόπο- να διδάσκεται παράλληλα η ιστορία των επιστημών; Το ερώτημα αυτό αναφέρεται στα προηγούμενα Παραδείγματα και την αξιολόγησή τους, στις κρίσεις, επαναστάσεις και την συγκρότηση νέων Παραδειγμάτων, στα προβλήματα που συνδέονται με το ζήτημα της αλήθειας και της προόδου, στον ρόλο των επιστημονικών κοινοτήτων και τα ζητήματα επικοινωνίας μεταξύ των επιστημόνων διαφορετικών κοινοτήτων.
Η αναγωγή του ζητήματος των διαδικασιών μάθησης σε ορισμένα ‘τεχνικά’ μεθοδολογικά προβλήματα και η συναφής άρνηση αντιμετώπισης των επιστημολογικών του διαστάσεων, αποκρύπτουν μια ορισμένη επιστημολογική επιλογή και παράδοση. Η επιφύλαξη σε ό,τι αφορά μια αθώα ‘φυσικότητα’ και η ρήξη με τον αυτονόητο χαρακτήρα των μαθησιακών διαδικασιών μας επιτρέπει να αναρωτηθούμε για την προέλευση, την εγκυρότητα και την αντικειμενικότητα της γνώσης που μεταδίδεται. Η διερεύνηση του ζητήματος κοινωνικής αναπαραγωγής της (επιστημονικής) γνώσης μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε τους μηχανισμούς εκείνους που, μέσω του σχολείου, “μεταφράζουν” τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις από τον καθημερινό στον επιστημονικό λόγο, στηρίζοντας τον πρώτο με την αυθεντία του δεύτερου, και τον δεύτερο με την λειτουργική αμεσότητα και προφάνεια του πρώτου.
Στο Μάθημα (Δ.Φ.Ε.) μας ενδιαφέρει να σταθούμε στα επίδικα σε ό,τι αφορά τις αντιπαραθέσεις για τα Αναλυτικά Προγράμματα στην Εκπαίδευση των Φυσικών Επιστημών. Μας απασχολεί η δυνατότητα μιας Πολυπολιτισμικής Διδακτικής. Εξετάζουμε την έννοια του ‘Επιστημονικού Γραμματισμού’, τις βασικές ‘Θεωρίες Μάθησης’, τις Ιδέες των Μαθητών για τον Φυσικό Κόσμο, τα κύρια ‘Διδακτικά Μοντέλα’ και Εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, τις ‘Άτυπες Πηγές’ Μάθησης.
Περιεχόμενα (Ύλη) Μαθήματος
(1) Η Ιστορία των Φυσικών Επιστημών στα Αναλυτικά Προγράμματα των Φυσικών Επιστημών.
(2) Η Φιλοσοφία των Φυσικών Επιστημών στα Αναλυτικά Προγράμματα των Φυσικών Επιστημών.
(3) Οι Ιδέες των Μαθητών για τις Έννοιες και τα Φαινόμενα του Φυσικού Κόσμου.
(4) Επιστημονικός Γραμματισμός. Οι Θεωρίες Μάθησης (Γνωσιακές Προσεγγίσεις, Κοινωνικοπολιτισμικές Προσεγγίσεις, Κοινωνικός Κονστρουκτιβισμός), τα Μοντέλα Διδασκαλίας στο Πεδίο των Φυσικών Επιστημών (Παραδοσιακό Μοντέλο Μεταφοράς της Γνώσης, Μοντέλο Ανακαλυπτικής Μάθησης, Μοντέλο Κονστρουκτιβιστικής μάθησης ή Εποικοδόμησης).
(5) Πολυπολιτισμική Διδακτική.
(6) Η Εκπαίδευση των Εκπαιδευτικών.
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι
Διαλέξεις. Παρουσιάσεις Εργασιών στην Αίθουσα.
Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης
Ι. Υποχρεωτική γραπτή Τελική Εξέταση. ΙΙ. Εκπόνηση (υποχρεωτική) γραπτής ατομικής Εργασίας και Δημόσια Παρουσίασή της στην Αίθουσα.
Γλώσσα διδασκαλίας
Ελληνική.
